TÜRKÇE: (For English please scroll down.)
Bu sene 2zlerin doğum günü resmini
paylaşmakta geciktim çünkü bu seferki benim fetiş temalarıma dokunuyor
ve doğrusu onlardan bahsetmek istedim.
2zlerin
doğum günü için onlara Tenten'in iki ciltlik aya yolculuk serüvenini
aldım.
Bana daha ilkokul çağlarındayken Ankara'da Tarhan kitabevinden birinci cilt Destination Moon başlığıyla İngilizce olarak alınmıştı. (O yıllarda
Tenten'in Türkçesi sadece siyah beyaz, orijinallerden trase edilmiş
küçük format korsan yayınlarla sınırlıydı.) Kitabı yalayıp yuttum.
Öykünün tamamlanmadığını görünce ikinci kitap Explorers on the Moon da
alındı ve onu da aynı hız ve merakla okudum! (Çok seneler sonra
Fransızca öğrenirken Objectif Lune ve On A Marché sur la Lune başlıklarıyla orijinal dilinde yeniden aldım.Tintin dergisinde tefrika
olarak yayınlanması 1950'ye, yani Apollo 11'in ilk başarılı ay
yolculuğundan 19, Yuri Gagarin'in uzaya ilk çıkan insan olmasından 11, benim doğumumdan 6 yıl önce! Bildiğimiz albümler ise
1953'te yayınlanmıştır. Okuduğumda kitap hâlleri bile 10 yaşına yaklaşan
öyküler bana son derece güncel, Hergé'nin gösterdiği özen ve detaylara
dikkat sayesinde de gayet ikna edici gelmişti.
O
öykü zihnimde daha tazeyken göz tedavisi için annemle
İsviçre' ye iki
gezi yaptık (1964 ve 65). Hudut geçmeler, pasaportlar, kontrol noktaları
bana öyküleri hatırlattı (önce otobüs, ertesi sene trenle gitmiş, bol bol
hudut geçmiştik), o zamanlar anlamadığım Almanca da öykülerdeki
sert sesli Sildavyaca gibiydi benim için!
 |
Kontrol noktaları, pasaporlar... vay canına!
|
Hastanedeki optik aletler bile Sbordj
Atom Araştırma Merkezi'ndeki teknik donanımları anımsatıyordu. Merkez Alpleri andıran sarp dağların arasına sokulmuştu.
 |
Sbrodj Atom Araştırma Merkezi'ni çevreleyen dağlar.
|
 |
Kıraç peyzaj ve eski kamyonlar.
|
Kıraç peyzaj yemyeşil İsviçre'den çok farklıydı ama o
da çocukluğumun Ankara'sını çağrıştırıyordu- tıpkı Merkez'de kullanılan
kamyonlar ve diğer araçlar gibi.
Hergé'nin
öyküsü hayâl ürünü bir ülke olan Sildavya'da geçiyordu. Tenten'la Kaptan Haddock'u bir Sildavya uçağıyla Klow havaalanına indiklerini görmek beni çok etkilemişti; hiçbir gerçekliği olmayan bu yerler Hergé'nin itinalı ve detaycı illüstrasyon tarzıyla son derece ikna edici olmuşlardı.
 |
Syldair ile Klow havaalanına iniş.
|
Okuyucular Sildavya ile ilk defa 1938-39'da Petit Vingtième'de tefrika edilen ve 1939'da kitap olarak yayılanan Kral Ottokar'ın Asası (Le Sceptre d'Ottokar) öyküsünde karşılaştı; sonra 1947'de daha iyi çizimlerle, ve ilk defa renkli olarak, bugünkü bildiğimiz hâliyle tekrar yayınlandı. Tenten'in uçakta okuduğu turistik tanıtım kitapçığı bu hayâli Balkan ülkesinin ne kadar iyi düşünüldüğünü gösteriyor.
 |
Tenten'in uçakta okuduğu tanıtım kitapçığı; üç sayfanın ilki.
|
 |
Prutopya'nı isminin kaynağı.
|
Hergé'nin Sildavya'sı ise resim yapma sevgim için yepyeni bir yol
gösterdi: tarihiyle, coğrafyasıyla, bayrağıyla, diliyle yeni bir ülke
uydurmak ve resimlerimin mekânı olarak o ülkeyi kullanmak. İsim bir
Donald Duck resimli roman öyküsünden geldi (Have Gun Will Dance, yani
"Silahı Olan Danseder"). Bir soğuk savaş temasının işlendiği öyküde Brutopia adlı hayâli bir komünist ülkenin ajanları gizli bir ışın silahının peşindeydiler! Ben Brutopia'yı
Prutopya yaptım ve rejimini değiştirdim: artık komünist değil, Sildavya gibi krallık da değil,
İsviçre gibi demokrasi!
 |
Prutopya haritalarında kuzey aşağıdadır.
|
Prutopya' yı önce ada
yaptım, sonra Avrupa kıtasında bir yer belirlemek istedim. Boş yer
olmadığı için Portekiz'den uzunca bir sahil şeridi çalarak bir yarımada
ekledim. Doğal olarak Hristiyan-Müslüman ikilemiyle karşılaştım ve
çevremin etkisiyle bir şekilde Prutopyalıları müslüman yaptım. Bunu
kılıfına nasıl uydurduğumu hatırlamıyorum ama sonraki bilgim olsaydı
gayet mantıklı bir şekilde Endülüs Emevileri`ne bağlardım!
Artık
karşılaştığım, etkilendiğim her şey Prutopya'da bir karşılığını
buluyordu; neticede sözkonusu olan benim hayâl dünyam olduğu için
kostümler, mimari, olaylar, peyzaj konularında serbesttim. Sildavya'da
Sbrodj gibi bir atom araştırma merkezi bile vardı: P.A.R.C.- "Prutopian
Atomic Research Center" (Uluslararası olduğu için adı Prutopyaca değil
İngilizce!).
İsviçre'de bir atom araştırma merkezinden haberim yoktu ama çoğumuzun anlayamadığı deneylerle tanınan Avrupa Nükleer Araştırma Konseyi (Conseil Européen pour la Recherche Nucleaire ya da CERN) meğer daha 1954'te kurulmuş- Tenten'in ay macerasının tefrika olarak yayınlanmasından 3, albümlerden 1 yıl sonra!
 |
Sprodj personeli toplantıda.
|
Sbrodj personelinin sol göğüs ceplerinde numara taşıyan
birörnek (ama değişik renklerde) tulumlar giymesi ve kendi babamın asker
olması, P.A.R.C.'ye hiyerarşik, militer bir yapı vermeme sebep oldu.
Babamın A.B.D. günlerindenden kalma üstünde "Col. Ozgur" yazılı bir isim plaketini
ve üniformasının yakasındaki üçlü defne yapraklarından birini lacivert (babamın
üniforması gibi) bir gömleğe takınca oldum P.A.R.C.'de albay
rütbeli bir bilimadamı, ve bilinçli olarak sade tuttuğum bu üniformayla
ne araştırmalar yaptım, ne uzay araçları tasarladım!
(Oldu
olacak şunu da ekleyeyim: P.A.R.C.de en yüksek rütbe albay. Bir bilim
insanının general olması bana bile fazla gelmiş olmalı. Çok sonradan
öğrendim ki İsviçre ordusunda da öyleymiş! Bu alçakgönüllülükleri hoşuma
gitti.)
 |
Kısmen dağın içine oyulmuş Atom Araştırma Merkezi'nde bir havalandırma deliği.
|
Hergé Jungfraujoch'taki kısmen dağın içine oyulmuş tesisleri görmüş olmalı.
 |
Tenten'de füzenin içi ve İsviçre'de hâlen kullanılan yıllanmış bir trenin makinist mahali.
|
Bir sonraki maceraları Turnusol Olayı'nda Tenten ve Kaptan Haddock yine Sildavya yolcusu, ama bu sefer 18 sayfayı İsviçre'de geçiriyorlar ve benim için o ülkenin Tenten'in dünyasıyla bağı daha da kuvvetleniyor. (L'Affaire Tournesol, ingilizcesi The Calculus Affair;1954-56 arasında Tintin dergisinde tefrika, 1956'da kitap.) Hayâl ürünü karakterler ince ince gözlemlenmiş gerçek mekânlarda hareket ettikten sonra hâyal ürünü Balkan ülkeleri Bordürya ve Sildavya'ya devam ediyor, bu da o yerleri de ikna edici kılıyor.
 |
Hergé İsviçre'nin yağmurunu unutmamış, taksinin plâkasındaki bayrak ve kanton amblemi de eksik değil!
|
 |
| Cenevre garında benim de tanıdığım, hatta maket olarak aldığım yeşil vagonlar. |
|
 |
Leman Gölün'de bir kuğu Milu'yu kurtarıyor, ben Konstanz Gölün'de kuğu besliyorum.
|
 |
Tenten ve Milu Otel Cornavin'de.
|
Hatta kahramanlarımız Cenevre'de gerçek bir otel olan Otel Cornavin'e giriyorlar ve otel bugün bile o ünlü hayâli ziyaretçilerini girişteki bir mankenle bize hatırlatıyor.
Yıllar geçti, başka başka hayâl
dünyalarına girdim çıktım, Prutopya gerilere çekildi. Ama yokolmadı,
dönüştü! Senelerdir yine öyle bir hayâl ülkem var, eskizlere, resimlere
konu olan. Coğrafi olarak konumu değişti, hâlâ çok sevdiğim İsviçre'ye yaklaştı ve çevresindeki
dağların arasına, belirsiz bir yere gömüldü.
 |
Yeni ayâli ülkemin sınır karakolu. (Eskiz defterimden.)
|
Bu sefer adını telaffuz
etmiyorum nedense, kişisel bir sır gibi, ama bayrağı ve sembolleri sık sık ortaya çıkıyor,
bazen bir kaçış yeri, bazen kişisel etik bağımsızlığımın temsilcisi
olarak ("Özgürlük").
 |
Bayraklar. (Eskiz defterimden.
|
İsviçre'de tedavi gördüğüm St Gallen'de bir parkta
fotoğrafını
çektiğim (ve herhâlde ayrı bir yere koyduğum için bugün bulamadığım) kuğu, Konstanz gölü kıyılarında ekmek attığım
kuğular bu yeni hayâli ülkenin bayrağına işlendi ve 1999'da şirketimizi kurduğumuzda
Esin Desen'in amblemi oldu. (Bkz. "'Esin Desen' Logo", 18 Mart 2010.)
Tenten'in ay serüveni çok daha aşikâr nedenlerle de beni etkilemişti: daha on yaşına gelmemiş, kolay etkilenen bir çocuğa uzayın sonsuz boşluğunu, Ay'ın yaşam barındırmaz çoraklığını, oraya gidebilmek için ne büyük hazırlıklar yapılması gerektiğini anlaşılır kılmıştı- Tenten'de gördüğümüz büyük proje gerçeğe göre yine de çok basit kalacak olsa da! O yaşlarımda Apollo uçuşları günceldi ve Tenten'den öğrenmeseydim zaten onlardan öğrenecektim.
 |
Tenten'in izlenimleri bana uzay hakkında çok şey öğretecekti
|
 |
Kolay kaçış!
|
Tenten'in ay serüveninin bende kalıcı etkisi Sanat'la hayâl gücünü harmanlayarak hayâli gerçeklikler yaratabileceğimi öğrenmemdi. Hemen şurada söyleyeyim ki "Sanal Gerçeklik" ve Metaverse gibi Matrix benzeri elektronik hapishanelerden bahsetmiyorum; benim söylemek istediğim gerçek dünyayı gözlemleyip yorumlayarak yaratılan bir iç dünya. Gerçeklerden bir şekilde kaçış olarak Dışarıdakiyle zaten içeride olanı harmanlayarak elde edebileceğimiz bir çeşit iç zenginlik bu!yorumlanabilir ama sağlıklı ve yaratıcı bir kaçış.
 |
Eskiz defterlerimden birinin ilk sayfası.
|
Tenten'in ay
macerasını Hedef Ay ve Aya Ayak Basıldı başlıklarıyla yayınlanmış
görünce ikizlere almak istedim. Şüphesiz benim bu maceradan aldıklarımı
almayacaklardır ama belki onlar da Hergé'nin ince ince işlenmiş hayâl
dünyasından etkilenirler ve kendi hayâl dünyalarının ufukları, hem de
yaşadıkları dünyayla paraleller kurarak, açılır.
 |
Lâle sağında Sina ve solunda Emre'ye Tenten'in ay macerasını okuyor.
|
 |
2zlere 6ncı doğum günü resmim- My drawing for the Twins' 6th Bırthday.
|
ENGLISH
I
was late in sharing my birthday picture for the twins this year, the
reason being that it involves some of my fetish themes and, honestly, I
wanted to take some time writing about them.
For their birthday this year I bought the twins Tintin's two volume moon adventure!
I was still an elementary school student when my parents bought Destination Moon in English from the Tarhan Bookshop in Ankara.
(The Turkish version of Tintin at the time consisted of black-and-white,
retraced pirate prints in small format.) I simply gobbled it up and,
with the story unfinished, we soon purchased Explorers on the Moon and
I went through that just as fast! (Years later, when learning French, I
bought the original versions of both books, namely, Objectif Lune and On A Marché sur la Lune.) The story was first published in
installments in Tintin magazine in 1950, 19 years before the first
actual moon landing, 11 before Yuri Gagarin became the first man in
space, and 6 before I was born. The two albums that we know were
published in 1953. By the time I read them, even the book version was
about a decade old but looked perfectly contemporary to me, and
the meticulous detail Hergé put into them made the story very convincing.
The
story was still fresh in my mind when my mother took me on two
successive trips to Switzerland for eye treatment (1964 and 65). Border
crossings, passports, checkpoints reminded me of the story (we went first
by bus, the next year by train, crossing many borders), and the German language I
could not understand at the time was like the hard-sounding Syldavian in the books.
 |
Checkpoints and passports! How cool is that?
|
Even the gadgets in the hospital recalled the technical equipment at the
Sprodj Atomic Research Center. The Center was nestled in high rocky mountains like the Alps.
 |
The mountains surrounding Sbrodj.
|
 |
| Arid landscapes and old trucks. |
|
Admittedly the bareness of the landscape bore no
resemblance to lush Switzerland but they
echoed the arid surroundings of Ankara where we were living at the time,
and the trucks and other vehicles used at the Center were not unlike
ones I saw passing by on the streets.
Hergé's story is set in an imaginary country called Syldavia. Seeing Tintin and Captain Haddock landing in Klow airport on a Syldavian passenger flight had a strong effect on me: Hergé's meticulously detailed style had made these non-existent places convincing.
 |
Tintin and Captain Haddock land in Klow airport.
|
Syldavia had first appeared in King Ottokar's Sceptre (Le Sceptre d'Ottokar), serialized in Le Petit Vingtième in 1938-39, published in book form in 1939, then published again with improved illustrations in 1947, color only being added at this point and this being the version we know today. The tourist information booklet Tintin reads during the flight shows how well the country was thought out.
 |
The information booklet Tintin reads during the flight. Fırst of three pages.
|
 |
Origin of the name Prutopia.
|
Hergé's
Syldavia showed me a whole new way I could apply my inclination to
draw: inventing an imaginary country complete with its own history,
geography, flag and language, to use as a setting for all my drawings. I
cribbed the name of the country from a Donald Duck adventure, Have Gun
Will Dance, a Cold War story wherein a pair of spies from a fictitious
communist country named Brutopia chase after a top-secret ray gun. I
changed Brutopia to Prutopia and the regime to democracy- like
Switzerland, not a kingdom like Syldavia!
 |
On Prutopian maps north is below.
|
I
first thought of Prutopia as an island, then decided to locate it
somewhere in mainland Europe. But all places being taken, I just
appended a big penninsula to Portugal, depriving that country of a big
chunk of its coastline. Naturally I ran into the Christian-Muslim
dichotomy and bowing to influences around me I made the Prutopians
muslim. I don't remember how I explained that away at the time but had I
known about it I could have easily made it plausible by linking the
Prutopians to the Ummayad Caliphate of Andalusia!
From
that point onwards everything I encountered in real life had a
counterpart in Prutopia. This being my fantasy I was completrly free in
the matter of costumes, architecture, events and. environment. There was
even an atomic research center like Sbrodj in Syldavia: P.A.R.C.-
the "Prutopian Atomic Research Center". (Because it is international, the
name is in English and not Prutopian!)
I knew of no atomic research center in Switzerland but unknown to me, the European Council for Nuclear Research (Conseil Européen pour la Recherche Nucleaire ya da CERN), known for experiments few of us understand, had already been founded in 1954, three years after the story appeared in serial form and one year after the books.
 |
Sprodj personnel called to a meeting.
|
The personnel at Sprodj wore
identical (albeit multicolored)
overalls with number patches applied to
their left breast pockets; that, and the fact that my father was a
military man, inspired me to give P.A.R.C. a hierarchical, military
style organization. I found an old ID pin of my father's U.S. days with
the inscription "COL. OZGUR" and I took a spare triple laurel leaf pin
that went with his uniform collar and sticking them on a dark blue shirt (the color
of my father's uniform) I became a scientist of the P.A.R.C. with the
rank of colonel! Dressed up in this consciously restrained uniform, I
conducted many researches, designed many spaceships!
(I
might add here that the colonel is the highest rank in the P.A.R.C.
Obviously, I thought the rank of general for a scientist would be a bit
much. Only much later did I learn that the same went for the Swiss army,
a restraint that pleased me.)
 |
| Part of the Atomic Research Center is carved into the mountain; |
|
|
|
here is a ventilation window.
 |
Hergé must have seen the the center at Jungfraujoch, partly carved inside the mountain.
|
 |
Inside of Tintin's rocket and the commands of an oldtimer Swiss train, still in use.
|
In their next adventure, The Calculus Affair Tintin and Captain Haddock are on their way to Syldavia again, but spend 18 pages in Switzerland en route, bonding Switzerland even more firmly with Tintin's world in my mind.(Original title L'affaire Tournesol, serialized in Tintin magazine 1954-1956, published in book form in 1956.) The locations are authentic, placing the fantasy characters into a very real environment before moving on to the invented Balkan states of Borduria and Syldavia, lending conviction to those places as well.
 |
Hergé hasn't forgotten the typical Swiss rain, even the flag and cantonal emblem on the taxi's license plate are there.
|
 |
In Geneva train station wth the green cars I also new, and even purchased as models.
|
 |
A swan rescues Snowy at Lake Geneva, myself feeding swans at Lake Constance.
|
 |
Tintin and Snowy at Hotel Cornavin.
|
Our heroes even go into an existing hotel in Geneva, Hotel Cornavin, and up to this day the hotel still reminds us of the visit of the imaginary celebrity with an effigy at the entrance.
I went in and
out of different fantasy worlds as the years went by, pushing Prutopia
furher and further back. It did not completely vanish, however, but
evolved.
For years I have another imaginary country, subject of many
sketches and drawings. Geographically it has moved closer to
Switzerland, a country I still love, to nestle in an undefined location
among the mountains and valleys of the Alps.
 |
Border checkpoint of my new imaginary realm. (Sketchbook page.)
|
For some reason I am
reluctant to pronounce its name, like it's a personal secret, but make frequent use of its flags and
insignia. Sometimes it is an escape, at others a symbol of my personal
ethical independence ("Özgürlük"= freedom, independence, derived from "Özgür"= free, independent, my surname).
 |
The flags..(Sketchbook page.)
|
The swan I photographed in a park in
St.Gallen, Switzerland,
where I was receiving eye treatment, (a photo I can't find today because I must have put it aside), the swans I
fed breadcumbs at Lake Konstanz became the motif on the flag. When we
founded our company in 1999 the swan appeared on the Esin Desen logo. (See: "'Esin Desen' Logo", 18 Mart- March 2020.)
Of course Tintin's moon adventure was an eye opener for me for far more obvious reasons: it taught the impressionable child, still under ten, about the endless void that is space, the barren and inhospitable landscape of the moon, and how ambitious an undertaking such an expedition would be, even though the Tintin version proved to be much more simplistic than reality. But I was learning that, bit by bit, from the Apollo missions which were very topical at the time.
 |
I learned a lot about space trom Tintin's observations.
|
 |
Easy getaway!
|
The lasting impression for me was the possibility of combining imagination and Art to create new realities! Not, I hasten to add, high-tech Matrix-like prisons like Virtual Reality and Metaverse, but something that is one's own inner world, reinpreted from actual observation! It is a richness that we can find within ourselves, by blending what is outside with what is within. A kind of escapism it may be, but of a healthy and creative sort!
 |
Initial page of one of my sketchbooks.
|
When
I saw Tintin's moon adventure published in Turkish (Hedef Ay and Aya
Ayak Basıldı) I had a strong impulse to buy them for the twins. It is
certain their experience of the story will not be the same as mine but
perhaps they too will find something for themselves in the meticulously
thought out fantasy world created by Hergé, and learn to expand the
horizons of their own imaginations, always in tandem with reality.
 |
Lâle reading Tintin's moon adventure to Sina (on her right) and Emre (her left).
|
.jpg)
